ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงทั้งร่างกาย จิตใจ และระบบการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ส่งผลให้มีความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังมากขึ้น แม้จะไม่ใช่โรคที่อันตรายถึงชีวิตในทันที แต่โรคเหล่านี้มักอยู่กับตัวผู้ป่วยเป็นเวลานาน ต้องได้รับการดูแลอย่างต่อเนื่อง และหากละเลยหรือปล่อยไว้อาจส่งผลให้คุณภาพชีวิตลดลง หรือกลายเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง
การทำความเข้าใจโรคเรื้อรังที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ รวมถึงวิธีการดูแลเบื้องต้นที่บ้าน จึงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับครอบครัวที่มีผู้สูงวัย หรือผู้ดูแลที่ต้องการเตรียมความพร้อมในการดูแลอย่างถูกวิธี
โรคเรื้อรังที่มักพบในผู้สูงอายุ
โรคเรื้อรังนั้นมีหลายประเภท แต่ที่พบได้บ่อยในกลุ่มผู้สูงวัยมีดังนี้
1. ความดันโลหิตสูง
โรคนี้ถือเป็นภาวะพื้นฐานของผู้สูงอายุหลายคน โดยส่วนใหญ่จะไม่แสดงอาการเด่นชัดในช่วงแรก ทำให้ผู้ป่วยมักไม่รู้ตัว หากไม่ได้รับการควบคุมอาจนำไปสู่โรคหลอดเลือดหัวใจ อัมพาต หรือไตเสื่อมเรื้อรังได้ 
แนวทางเบื้องต้น
ควรตรวจวัดความดันสม่ำเสมอ ลดเค็ม ลดอาหารแปรรูป และควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
2. เบาหวาน
ในผู้สูงวัยระบบเผาผลาญน้ำตาลในร่างกายจะทำงานช้าลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ หากไม่ได้ควบคุมอย่างเหมาะสม อาจเกิดโรคแทรกซ้อน เช่น ต้อกระจก แผลเบาหวาน หรือไตวายเรื้อรัง
แนวทางเบื้องต้น
เลือกอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตต่ำ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และตรวจน้ำตาลอย่างต่อเนื่อง
3. โรคข้อเสื่อม
ภาวะข้อเสื่อมเกิดจากการใช้งานเป็นเวลานาน มักพบบริเวณเข่า สะโพก และข้อมือ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการปวด บวม ขยับลำบาก หรือเคลื่อนไหวได้น้อยลง
แนวทางเบื้องต้น
หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ลงน้ำหนักมากเกินไป ใช้เครื่องช่วยเดินหากจำเป็น และทำกายภาพบำบัดเบื้องต้นตามคำแนะนำของแพทย์
4. โรคหลอดเลือดสมอง
ภาวะนี้เกิดจากการอุดตันหรือแตกของหลอดเลือดในสมอง มักเกิดขึ้นเฉียบพลัน ส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการแขนขาอ่อนแรง พูดไม่ชัด หรือหมดสติ
แนวทางเบื้องต้น
หากเริ่มมีสัญญาณเตือน เช่น ปากเบี้ยว แขนขาอ่อนแรง หรือพูดช้า ควรรีบพาไปพบแพทย์ทันที และควบคุมปัจจัยเสี่ยง เช่น ความดัน เบาหวาน และไขมันในเลือด
5. โรคสมองเสื่อมและอัลไซเมอร์
พบมากขึ้นในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะหลังอายุ 70 ปี มีผลต่อความจำ อารมณ์ และพฤติกรรม ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตทั้งตัวผู้ป่วยและผู้ดูแล
แนวทางเบื้องต้น
กระตุ้นสมองด้วยกิจกรรมเบา ๆ เช่น อ่านหนังสือ เล่นเกมง่าย ๆ หรือพูดคุยประจำวัน และพาผู้ป่วยเข้าสังคมอย่างเหมาะสม
การดูแลผู้สูงวัยที่มีโรคเรื้อรังแบบเข้าใจง่าย
การดูแลผู้สูงอายุที่มีโรคเรื้อรังไม่จำเป็นต้องซับซ้อนหรือทำที่โรงพยาบาลเสมอไป หากรู้จักวิธีปรับพฤติกรรมและสิ่งแวดล้อมที่บ้านอย่างเหมาะสม โดยมีองค์ประกอบหลัก ๆ ที่ควรใส่ใจ ได้แก่
- อาหารที่เหมาะสม ควรเน้นอาหารอ่อน ย่อยง่าย ปรุงรสอ่อน หลีกเลี่ยงไขมันไม่ดี เช่น ของทอด หรืออาหารแปรรูป และเพิ่มผัก ผลไม้ที่มีไฟเบอร์สูงเพื่อช่วยเรื่องระบบขับถ่าย
- การออกกำลังกายเบา ๆ เช่น เดินในบ้าน โยคะ หรือกายบริหารเบา ๆ ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด ลดความเสี่ยงต่อการติดเตียง
- การกินยาและพบแพทย์ตามนัด ควรมีตารางเตือนการกินยาอย่างเคร่งครัด และพาผู้สูงอายุไปพบแพทย์ตามกำหนด
- ดูแลเรื่องอารมณ์และจิตใจ ผู้สูงวัยจำนวนไม่น้อยมีภาวะซึมเศร้าโดยไม่รู้ตัว การพูดคุยอย่างสม่ำเสมอ พาออกไปพบปะเพื่อนบ้าน หรือทำกิจกรรมเบา ๆ จะช่วยลดความเหงาได้
- จัดบ้านให้ปลอดภัย หลีกเลี่ยงของลื่นหรือวางของเกะกะในทางเดิน และควรมีราวจับในจุดสำคัญ เช่น ห้องน้ำ หรือบันได
ทำไมควรพาผู้สูงอายุที่มีโรคเรื้อรังพบแพทย์เป็นประจำ
แม้การดูแลที่บ้านจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพดีขึ้นได้ในระดับหนึ่ง แต่การตรวจเช็กสุขภาพอย่างสม่ำเสมอกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก็ยังเป็นสิ่งสำคัญ เพราะบางโรคอาจไม่มีสัญญาณเตือนที่ชัดเจน การตรวจอย่างละเอียดจะช่วยค้นหาโรคแอบแฝง หรือปรับแนวทางการดูแลให้เหมาะสมขึ้นตามอาการที่เปลี่ยนไป
โดยเฉพาะหากอยู่ในพื้นที่ภาคเหนือ และกำลังมองหา โรงพยาบาลที่ดูแลผู้สูงอายุโดยเฉพาะ การเลือกสถานพยาบาลที่มีทีมแพทย์เฉพาะทาง ดูแลครอบคลุมทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ย่อมทำให้มั่นใจได้ว่าผู้สูงอายุจะได้รับการดูแลที่ดีอย่างต่อเนื่อง
หนึ่งในสถานที่ที่ได้รับความไว้วางใจจากชาวพิจิตร คือ ศรีสุโข โรงพยาบาลผู้สูงอายุ พิจิตร ซึ่งมีบริการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุแบบองค์รวม ตั้งแต่การตรวจรักษาโรคเรื้อรัง การฟื้นฟูร่างกาย ไปจนถึงการดูแลด้านสุขภาพจิตและการใช้ชีวิตในวัยเกษียณอย่างมีคุณภาพ
การเตรียมตัวรับมือกับโรคเรื้อรังในระยะยาว
โรคเรื้อรังในผู้สูงอายุไม่ใช่สิ่งที่ควรมองว่าเป็นเรื่องไกลตัว เพราะมีแนวโน้มจะพบมากขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะกับสังคมไทยที่กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยเต็มรูปแบบ การเตรียมบ้าน เตรียมใจ และมีแผนรับมือที่ดีตั้งแต่เนิ่น ๆ คือจุดเริ่มต้นของการดูแลคนที่เรารักให้อยู่กับเราอย่างมีความสุขได้นานที่สุด
สำหรับใครที่กำลังเผชิญกับสถานการณ์นี้ และกำลังมองหาทางเลือกในการดูแลที่ครอบคลุมทั้งด้านกายและใจ อย่าลืมพิจารณาทางเลือกที่น่าเชื่อถืออย่าง โรงพยาบาลผู้สูงอายุ ที่มีการดูแลต่อเนื่องทั้งระบบ และตอบโจทย์ความต้องการของแต่ละครอบครัวได้อย่างตรงจุด
